بیماری سلیاک چیست؟

در این صفحه چه چیزهایی را مطالعه میکنید؟

آشنایی با بیماری سلیاک

چرایی به وجود آمدن بیماری سلیاک

رژیم غذایی متعارف در بیماران سلیاکی

سلیاک، روباهی در کمین!

آیا شما بیمار سیلیاکی هستید؟ آیا اصلاً نام بیماری را شنیده اید؟ این بیماری که حتی نام آن برای خیلی از مردم ناآشناست، عامل ایجاد نوعی ناراحتي مزمن روده اي است كه با سوءجذب ناشي از عدم تحمل گلوتن همراه مي باشد. بدين معني كه بيمار نمي تواند گلوتن که پروتئين موجود در گندم، چاودار يا جو و همچنين در برخي از داروها است را مصرف نمايد. تشخیص این بیماری حتی پزشک معالج را دچار اشتباه میک‌ند. اين بيماري با اختلال در واسطه گرهاي ايمني و بدنبال آن ایجاد سوءهاضمه و عدم جذب مواد غذایی و ویتامین ها و تحليل ريزپرزها شناسایی میشود. پرزها به طور طبيعي مواد مغذی را از غذاهاي مصرفي جذب مي نمايند.

در پاسخ به گلوتن مصرفی، سيستم ايمني بدن بیمار باعث تخريب در سطح ریزپرزهای روده كوچك می گردد. زماني كه پرزها تخريب مي شوند، بدن نمي تواند مواد مغذي مورد نياز را دريافت كند. در نتيجه سو ءجذب ايجاد مي گردد و بيمار در اثر عدم جذب مواد مورد نياز دچار كاهش وزن وعلایم مربوط به کمبود مواد مغذی ميگردد.

سیلیاک نوعی بیماری ارثي است كه در خانواده ها بروز مي نمايد وعوامل محیطی مثل مصرف گلوتن موجود در نان و فرآورده های گندم و جو در تشدید علایم بیماری نقش دارد.

علایم بيماري به طور عمده با سن بيماران، طول مدت بيماري و ميزان گسترش بيماري در ارتباط مي باشد. مطالعات بالیني نشان داده كه میزان بروز بيماري بدون علامت یا دارای علامت در خاورميانه و اروپا از شيوع يكساني برخوردار است. در ايران، بيماري سیلياك از شيوع بالايي در جمعيت عادي به خصوص در گروه هاي در معرض خطر نظیر بيماراني با سندرم روده تحريك پذير يا ديابت نوع 1 برخوردار است.

طبق مطالعات انجام شده در ایران یک نفر از  166 نفر دهنده خون سالم به این بیماری مبتلا است بدون اینکه از بیماری اطلاع قبلی داشته باشد.

از قرن ها پيش گندم محصولي عمده در رژيم غذايي ايرانيان بوده است و ممكن است این نکته به ذهن آید که مصرف مداوم و بالاي پروتئين های گندم موجود در رژيم غذايي می تواند باعث تحريك درجات مختلف سيستم ايمني فرد و به دنبال آن علایم بالینی گردد. لذا ممکن است تشخيص اين بيماري با ساير اختلالات روده ای نظیر سندرم روده تحریک پذير و يا اختلالات گوارشي بدون دلیل، اشتباه گرفته شود. با حذف گلوتن از رژیم غذایی، علایم بافت شناسی و بالینی بهبود می یابند. یعنی خطراتي كه سلامتي را تهديد مي كند در مدت استفاده از رژيم غذايي فاقد گلوتن به حداقل مي رسند.

رژیم غذایی متعارف در ایرانیان

خاورميانه به عنوان مادر كشت گندم وجو درجهان شناخته شده است. اين دو محصول عمده ترين محصول غذايي در بيش از 90  درصدجمعيت اين ناحيه هستند. غذاهاي گياهي عمده ترين غذاي مصرفي در ميان ايرانيان مي باشد، بطوری که ایران با ميزان مصرف سالانه بیش از 160 کیلوگرم گندم براي هر نفر، به عنوان يكي از عمده ترين مصرف كنندگان گندم در جهان شناخته شد هاست. منبع کالری  دریافتی مردم ایران در مرحله اول نان و سپس برنج است.

از آنجایی که برنج نسبت به گندم گرانتر است و در رژيم غذايي كشورهاي خاورميانه درجايگاه دوم قرار دارد، ممكن است نتواند جاي گندم را بگيرد. مطالعات اپيدميولوژي نشان داده كه گاهی افراد مايلند مقادير پروتئين هاي حيواني و چربي های رژیم غذایی خود را محدود نمايند.

این در حالی است که ميزان كربوهيدرات و چربي موجود در رژيم غذايي ايرانيان به ترتيب 66 درصد و 22 درصد مي باشد.

در طول قرن ها گندم غذاي اصلي ايران يها بوده است و ممكن است اين بحث مطرح باشد كه مصرف زياد پروتئين هاي گندم می تواند باعث القاء درجات مختلفي از تحمل در سيستم ايمني گردد. در نهايت بسته به شرایط بیمار علایم با شدت و حدت مختلف ایجاد می شود و یا ممكن است با سندرم روده تحريك پذير یا ساير اختلالات گوارشي بدون دلیل اشتباه گرفته شود.

بنابراين رژيم غذايي فاقد گلوتن چالشي مهم براي پزشك و بيمار در اين مورد خواهد بود، به خصوص اینکه فقدان منابع كافي براي رژيم غذايي فاقد گلوتن در كشورهاي خاورميانه نيز مشكلي اساسي محسوب مي شود.

ممكن است بيمارانی که از علایم شديد رنج می برند، از رژيم غذايي فاقد گلوتن استقبال نمايند اما در برخي موارد حتي توصيه رژيم غذايي فاقد گلوتن براي بيمارانی با علایم خفیف، غيرممكن و يا بسيار مشكل مي باشد. در پيگيري بيمارانی که از رژيم غذايي بدون گلوتن استفاده میکنند.

گرچه بيشترشان احساس بهتري دارند و شاخص هاي آزمايشگاهي آنها طبیعی شده، ولي ناهنجاري هاي مزمني در بسياري از اين بيماران ديده می شود.

متأسفانه، امکان ارزیابی روزانه تغييرات مخاطي حتي در پيشرفته ترين مراكز نیز وجود ندارد. در مقابل، با توجه به محدوديت راهبردهاي اخير، عقيده ما بر اين است كه رژيم فاقد گلوتن در افراد علامت دار، با هر ميزان ناهنجاري مخاطي، مي تواند مفيد باشد.

از ديگر دلایل مهم، عدم شناسایی و ثبت بیماران سیلیاکی و فقدان انجمن های حامي بيماران سیلياكي در كشورهاي خاورميانه خصوصاً ایران است و اين به معني كمبود پشتيباني و حمايت و ايجاد دلگرمي براي اين گروه از بيماران مي باشد.

تأسيس انجمنی برای كمك و حمايت از بيماران سیلياكي در خاورميانه و نيز يافتن اطلاعات لازم در تهيه رژيم هاي غذايي گوناگون بر طبق فرهنگ و عادات غذايي رايج آنها، امري لازم و ضروري بنظر می رسد.

منبع:

کتابچه ی راهنمای رژیم غذایی بدون گلوتن؛ نوشته شده توسط محمد رستمی نژاد
مركز تحقيقات بيماري هاي گوارش و كبد، دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *